Asertywność – termin w psychologii oznaczający posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nienaruszających praw i psychicznego terytorium innych osób, ale także obrona własnych praw w sytuacjach społecznych – bez zachowań agresywnych. Osoba asertywna ma jasno określony cel i potrafi kontrolować własne emocje, nie poddaje się łatwo manipulacjom i naciskom emocjonalnym innych osób.
Asertywność wyraża się umiejętnością bezpośredniego przekazywania własnych opinii, przekonań, poglądów i potrzeb, a także łatwością swobodnego dzielenia się wiedzą o swoich priorytetach i wyznawanym systemie wartości. Istotą zachowania asertywnego jest także umiejętność odmawiania, mówienia „NIE” w sposób pewny, zdecydowany, a jednocześnie nieuwłaczający godności innych osób – i zawsze z podaniem konkretnej przyczyny odmowy.
Asertywność to:
– umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń, uczuć
– umiejętność odmawiania w sposób nieuległy i nieraniący innych
– umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał
– autentyczność
– elastyczność zachowania
– świadomość własnych zalet, wad i opinii (samoocena)
– wrażliwość na innych ludzi
– stanowczość
Mówimy o sobie, własnych poglądach i uczuciach
Nie ukrywamy się za innymi
Nie oceniamy, nie filozofujemy
Nie używamy „my”
Przyjmujemy postawę „jestem w porządku”
Zasadnicze własności asertywności:
– Postępowanie w sposób uczciwy – potrafisz powiedzieć to, co myślisz tak, aby nikt nie poczuł się urażony
– Nienaruszanie praw – korzystanie z praw osobistych w taki sposób, aby równocześnie szanować i przestrzegać prawa osób trzecich
– Dbanie o własny, dobrze pojęty, interes – umiejętność słusznego oceniania, co jest dla ciebie korzystne i czemu możesz poświęcić swój czas i uwagę.
Przed kontaktem z drugą osobą pozbądź się wszystkich negatywnych uczuć i emocji
Swoje wypowiedzi staraj się rozpoczynać od zdań:
– Cieszę się, że ty…
– Chciałbym, abyś…
– Byłbym wdzięczny, gdybyś…
– Wolałabym, abyś…
– Mam nadzieję, że…
– Czy nie zechciałbyś…
– Chętnie skorzystałbym z twojej pomocy przy…
Asertywność fizyczna – zdolność do przybierania takiego wyglądu i sposobu zachowania, dzięki czemu można pokazać, że ma się wpływ na aktualną sytuację i w pełni kontroluje się to, co się dzieje. Asertywność fizyczna świadczy również o dużym poczuciu własnej wartości, umiejętności dbania o własne interesy oraz gotowości do obrony swoich praw.
Asertywność fizyczna w praktyce to przede wszystkim:
– jak najczęstsze uśmiechanie się
– ubieranie się w sposób odpowiedni do okoliczności, wieku itp.
– chodzenie sprężystym, zdecydowanym krokiem, z podniesioną głową
– mówienie mocnym, pewnym i jednostajnym głosem
– dbanie o to, by w głosie słychać było pewność siebie i przekonanie o słuszności wypowiedzi
– stosowanie zasady „bądź zawsze uprzejmy i miły”
– zachowywanie się w sposób zdradzający dużą pewność
– podczas rozmowy lub innego kontaktu bezpośredniego należy zawsze patrzeć drugiej osobie prosto w oczy
– podczas witania się lub żegnania należy mocno ściskać drugiej osobie dłoń
Techniki zachowań asertywnych
1. Zdarta płyta – konsekwentne powtarzanie tego samego argumentu, stanowiska, zdania, które zostało wypowiedziane wcześniej.
Stosując tę technikę trzymamy się własnego wariantu w sposób stanowczy, nie zmieniając go pod żadnym pozorem i powtarzając go tyle razy ile będzie trzeba.
Technika ta jest stosowana w sytuacjach, w których nasze argumenty nie docierają do rozmówcy z różnych powodów.
2. Zasłona dymna – pozorne akceptowanie kierowanej krytyki – broni przed agresją werbalną.
3. Asertywne uznanie błędu – uznanie bez nadmiaru poczucia winy „postąpiłem źle, lecz to naprawię”
4. Kompromis – wypracowanie obustronnych ustępstw.
5. Wypytywanie o strony ujemne – Dlaczego sądzisz, że to, co robię, jest złe?
6. Wypytywanie o strony dodatnie – Co dobrego jest w paleniu? Co dobrego jest w wagarach?
Asertywne odmawianie
Asertywne odmawianie zaczynamy od „NIE”, ale nie tłumaczymy się, a wyjaśniamy (powód).
Komunikujemy się niewerbalnie – odmawiamy jasno, krótko i stanowczo. (Np. „tak postanowiłem”, „taka jest moja decyzja”)
Metoda odmawiania bez zrywania
Etap I – Sprawdź, czy propozycja jest korzystna dla ciebie.
Etap II – Jeżeli propozycja jest zła, powiedz najpierw sobie: „nie, tego nie będę robić” i przekonaj się sam, że potrafisz odmówić.
Etap III – Powiedz NIE i ewentualnie zaproponuj coś innego.
Komunikując się w asertywny sposób mówimy to, co mamy na myśli, i przekazujemy to w sposób prosty, stanowczy, jasny, zrozumiały (dla rozmówcy) – bez lęku!
Bądź bezpośredni – mówienie bez owijania w bawełnę, mówienie wprost tego, co chcemy powiedzieć jest efektywniejsze.
Zawsze mów w swoim imieniu – komunikaty typu: „Ja”, „Moim zdaniem”, Myślę, że”, „Uważam” są znacznie efektywniejszym sposobem przekazywania poglądów niż: „Jesteś”, „Postępujesz”, „Powinieneś” itp. Komunikat „Ja” informuje wprost, jakie są moje odczucia (tu i teraz) związane z daną sytuacją czy problemem.
Bądź opanowany – trudno o asertywność, gdy towarzyszy ci napięcie, negatywne emocje. Głębszy oddech pozwoli pozbyć się napięcia i kontrolować emocje.
Komunikatywność
– Werbalnie uczucia wyrażone tonem głosu odbieramy w 38%
– Słowa tylko w 7%
– Niewerbalne uczucia wyrażone językiem ciała (gesty, pozy) oraz mimiką twarzy odbieramy aż w 55%
Prawa asertywności wg Landfielda
– Prawo domagania się tego, czego chcemy
– Prawo do własnego zdania, uczuć i emocji i do odpowiedniego ich wyrażania
– Prawo do podejmowania własnych decyzji i radzenia sobie z ich skutkami
– Prawo dokonania wyboru w kwestii zaangażowania się w cudze problemy
– Prawo do niewiedzy i niezrozumienia czegokolwiek
– Prawo do popełniania błędów
– Prawo do odnoszenia sukcesów
– Prawo do zmiany zdania
– Prawo do prywatności
– Prawo do samotności i niezależności
– Prawo własnej przemiany bycia asertywnym
Przydatne umiejętności
Wytrwałość – przedstaw swój punkt widzenia jasno. Jeżeli uważasz, że twoje racje są słuszne pozostań przy nich. Jeśli ktoś będzie Ci czynił krytyczne uwagi, ignoruj je.
Kompromis – naucz się zawierania takich kompromisów, które nie uczynią Ci krzywdy.
Pytania – jeżeli uważasz, że ktoś zarzuca Ci coś bezpodstawnie, poproś go, aby wyjaśnił, co miał na myśli.
Przyznanie się do błędu – jeżeli pomylisz się i ktoś wypomni Ci twój błąd, po prostu mu przytaknij, a nie sprzeczaj się z nim.
Co przemawia za:
Akceptujesz siebie i innych
Szanujesz siebie i innych
Nie ranisz siebie ani innych i nie pozwalasz na to, aby ktoś ranił Ciebie
Łatwiej osiągasz wytyczone cele i realizujesz swoje potrzeby
Potrafisz wyegzekwować to, co Ci się należy
Nie pozwalasz innym pomiatać sobą ani sam tego nie robisz
Masz większą wiarę w siebie
Masz poczucie kontroli i odpowiedzialności za siebie i swoje życie
O wszystkim sam decydujesz
Nie oszukujesz siebie ani innych
Jesteś sobą i jesteś zadowolony z tego
Jesteś świadom tego, że popełniasz błędy, akceptujesz to i potrafisz się do tego przyznać
Rozumiesz, że inni też popełniają błędy
Potrafisz właściwie wyrażać swoje potrzeby i uczucia, nie raniąc innych
Umiesz mówić „nie” bez poczucia winy.
Co przemawia przeciw:
Możesz nie być lubiany za to, że wyrażasz swoje odczucia, potrzeby i nie dajesz sobą pomiatać.
Mogą zmienić się twoje relacje z innymi. Ci, którzy cię wykorzystywali i manipulowali tobą, mogą się od ciebie odwrócić.
Będziesz musiał sam ponosić odpowiedzialność za siebie i swoje decyzje, nie będziesz zrzucać winy na innych.
Możesz zostać uznany za osobę idącą przebojem przez życie.
Terapia zajęciowa 